Moreel leiderschap

Moreel leiderschap is het gevolg van kennis, ervaring, moed en gesprekken met anderen over waarden volgens Alex Brenninkmeijer in zijn boek. Moreel leiderschap is dan ook niet het gevolg van macht, het komt juist voort uit gelijkwaardigheid. Een moreel leider geniet gezag op basis van integriteit. Waardoor anderen je morele keuze volgen. Zodat je, als moreel leider, positieve impact hebt voor people, planet én profit.

Wat is de definitie van moreel leiderschap?

Wij gebruiken de volgende definitie van moreel leiderschap: ‘op basis van wijsheid, rechtvaardigheid, moed en matigheid bijdragen aan wat jij goed vindt voor de samenleving’. Dit is een brede definitie. Het is zoals hierboven aangegeven niet zozeer een afgebakend (vak)gebied. Het is een persoonlijke vaardigheid. Een moreel leider blijft zich ontwikkelen.

Moreel leiderschap kent alleen winnaars

De basis ligt in het creëren van win-win situaties. Een win-win situatie ontstaat als we zowel onze eigen waarden als die van de ander helder hebben volgens Covey. Dat betekent dat een moreel leider:

• de eigen waarden heeft bepaalt en de moed heeft die te verdedigen
• tegelijk luistert naar andere zienswijzen met als doel ze te begrijpen
• en in staat is de omgeving te betrekken en mee te nemen in het verhaal

Een essentieel onderdeel van moreel leiderschap is jezelf blijven voeden met nieuwe inzichten en je bestaande overtuigingen ter discussie durven stellen. In onderstaand model zijn de drie genoemde kenmerken van moreel leiderschap gekoppeld aan criteria om te bepalen hoe sterk het moreel leiderschap is. Deze criteria geven een indicatie van de sterke én de verbeterpunten ten aanzien van moreel leiderschap bij een persoon.

Moreel leiderschap is verantwoordelijkheid nemen

Moreel leiderschap betekent verantwoordelijkheid nemen voor je acties. Dat wil zeggen vooraf de intenties toetsen aan je eigen waarden en achteraf over de gevolgen rekenschap afleggen naar de maatschappij. Dat vraagt om drie dingen bij een moreel leider:

• Voorstellingsvermogen
• Zicht op eigen waarden
• Moed om het uit te voeren

Voorstellingsvermogen is nodig om gevolgen en reacties van anderen in te schatten. De eigen waarden moeten helder zijn om daaraan te kunnen toetsen. Tenslotte is moed nodig om door te zetten. Vaak zal niet iedereen de gevolgen, zoals onzekerheid, minder rendement, etc. willen aanvaarden.

Snelle(re) ontwikkelingen vragen om trager denken

Luisteren om te begrijpen is ook een voorwaarde voor moreel leiderschap. Daarbij gaat het niet alleen wat verbaal wordt gezegd en/of rationeel wordt onderbouwd. Veel ligt verborgen in non-verbale signalen, Een moreel leider geeft ruimte aan ‘gevoel’ en ziet er op toe dat afwijkende meningen worden gehoord, ook als die meningen op een ‘afwijkende manier’ worden geuit. Bijvoorbeeld als onderzoek, feedback, beeld, muziek of literatuur. Dat opmerken lukt alleen door ’traag en gevoelig’ denken. Dit vergroot ook je voorstellingsvermogen.

Balans is niet zozeer een evenwicht vinden, het is tijd en rust vinden om alles om je heen objectief te wegen

Als moreel leider op koers met moreel waardenkompas

Mogen wij algoritmes inzetten die keuzes maken zonder dat gebruikers het weten? Een van de vele vragen waar moreel leiderschap een grote rol speelt. Het moreel waardenkompas helpt om te komen tot een gedragen besluit. Een besluit dat:

• past bij je waarden (integriteit)
• breed gedragen wordt (anderen begrijpen)
• navolging krijgt van anderen (win-win)

Het moreel waardenkompas werkt net als ieder kompas. Het geeft de richting aan en fungeert als instrument om te checken op je moraal breed gedragen wordt. Onderdelen die erin terugkomen zijn dan ook integer handelen, onderzoeken of je alle andere meningen kent en op waarde schat. In het laatste deel wordt gekeken of je impact maakt doordat anderen je volgen. Slaag je er voldoende in om een win-win situatie neer te zetten voor alle betrokkenen, zodat je positieve invloed maximaal is?

Een sterk (persoonlijk) merk heeft een breed gedragen moraal en handelt ernaar